روشنگران و مطالعات زنان

انتشارات روشنگران در سال 1363 فعالیت خود را با مدیریت شهلا لاهیجی _ اولین زن ناشر ایرانی _ آغاز کرد.

روشنگران با هدف و آرزوی طرح و نشر موضوع های مهم اجتماعی، اقتصادی و ادبی ایران امروز و ارائه تجربیات مشابه از سایر نقاط جهان، در حدود توانایی ها و امکانات محدود، پا در این عرصه گذاشت. فهرست عناوین و محتوای کتاب های این مؤسسه نشان می دهد که تا امروز به رغم رنج بسیار ((کار در شرایط دشوار)) از این هدف فاصله نگرفته و برای حفظ ارزش هایی که به آن ایمان دارد، از منافع مالی و موقعیت های مادی فراوانی چشم پوشی کرده است.

روشنگران كه بيش از 600 عنوان کتاب تا امروز منتشر کرده است، پیوسته هدف برابری حقوق زن و مرد، آزادی های انسانی، حقوق بشر، دمکراسی، عدالت اجتماعی، مبارزه با دیکتاتوری و توتالیتاریسم و مقولاتی از این دست را دنبال کرده است. روشنگران در پیشگفتار اولین کتاب خود با عنوان “سخنی با خواننده” هدف از شروع فعالیت فرهنگی را چنین عنوان می کند:

“اساسی ترین هدفی که این مؤسسه انتشاراتی در پی دست یافتن به آن است، ارائه ی دیدی گسترده تر،روشن تر و انسانی تر از مسایل اجتماعی، اقتصادی، فلسفی، روانشناختی و تاریخی زندگی انسان هاست. نگاهی تازه که از جزم اندیشی و سیاه و سفید کردن های معمولی و تعصبات عقیدتی که عموماً بر پایه و بنیاد درستی استوار نیست، آزاد باشد و به خواننده کمک کند تا پیشداوری ها و تعصبات فکری را که همواره مانعی اساسی بر سر راه ادراک صحیح و انسانی، تناقضات و پیچیدگی های آن و سپس ایجاد امکان دگرگونی آنچه باعث رنج انسان هاست و فراهم شدن زمینه رشد استعدادها و توانایی های موجود در زنان و مردان، نیازمند ذهنی آزاد اندیش است و کشور ما نیازمند شمار بسیار از این آزاد اندیشان …”

یکی از مهم ترین شاخه های فعالیت انتشاراتی روشنگران طرح مسایل مربوط به زنان در جامعه امروز ایران است. در همین راستا، این مؤسسه از سال 1375 موفق شد مجوز ایجاد مرکز مطالعات زنان را نیز دریافت و همکاری پژوهشگران این رشته را به خود جلب کند.

مؤسسه انتشارات و مرکز مطالعات زنان روشنگران امروزه می کوشد در محدوده فعالیت های فرهنگی خود مکانی مناسب برای طرح مسایل و مشکلات زنان و همچنین نشر خلاقیت های ادبی آنان باشد.

در حال حاضر این مؤسسه بزرگ ترین گروه زنان نویسنده، مترجم، محقق، شاعر و حقوقدان را در حیطه همکاری خود دارد. همچنین در شاخه دیگری از فعالیت های خود با عنوان “ادبیات امروز ایران _ نسل نو” که به کشف استعدادهای جوان و نشر آثار آنان اختصاص دارد، برای زنان اولویت هایی قائل شده است.

انتشارات روشنگران و مطالعات زنان از سال 1376 شاخه ی جدیدی از فعالیت در سطح بین المللی را با ترجمه آثاری از نویسندگان معاصر ایرانی به زبان انگلیسی برای مبادلات فرهنگی در سطح جهانی گشوده است.

این فعالیت، با ترجمه و انتشار “مرگ یزدگرد” اثر بهرام بیضایی آغاز شد و پس از آن، رمان “دو غریب” نوشته ی فریده گلبو و ترجمه ی آزاده آل محمد و همچنين رمان “افسانه ماه و خاك” نوشته مهري يلفاني (كه همزمان با انتشار نسخه فارسي نسخه انگليسي آن با ترجمه نويسنده در كانادا منتشر شد) به علاقمندان ادبیات ایران عرضه می شود.

.

آتش‌سوزی عمدی
در زمستان سال ۱۳۸۳ دفتر این انتشارات در تهران مورد حمله افراد ناشناسی قرار گرفت و تخریب شد که بعد بازسازی شد، البته در آن زمان کسی درون دفتر نبود. در این حادثه مأموران آتش‌نشانی آتش‌سوزی را مهار کردند، اما شخصی که انفجار را ایجاد کرده بود از محل حادثه گریخت. مهاجم در ساعت ۲۱:۱۰ با موتور مقابل دفتر انتشارات ایستاده و شیشه پنجره را شکست و ماده انفجاری را به داخل دفتر پرتاب کرد. تمام اوراق و اسناد انتشارات روشنگران به آتش کشیده شد، از جمله تمام پرونده‌های رسمی انتشارات، قراردادها و مجوزهای نشر. به گفته لاهیجی، افسر آتش‌نشانی که در محل بود، پس از خاموش کردن آتش اعلام کرد: آتش‌سوزی عمدی بوده و شخص ناشناس مخلوطی از ماده انفجاری و صدادار را به داخل دفتر پرتاب کرده‌است.

اعتراض به سانسور
انتشارات روشنگران و مطالعات زنان در اعتراض به مجوز نگرفتن کتاب‌های این انتشارات، از سال ۱۳۹۱ در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران شرکت نمی‌کند. به گفته لاهیجی، از سال ۱۳۹۳ یعنی از آغاز ریاست جمهوری روحانی تا مه ۲۰۱۵ این انتشارات ۵۵ کتاب را برای انتشار پیشنهاد کرده، اما حتی یکی از این کتاب‌ها مجوز نگرفته‌است. این کتاب‌ها برخی نوشته نویسندگان ایرانی و برخی ترجمه بوده‌اند. برخی از آن‌ها کتاب‌های تئوریک مهمی در زمینه مسائل مربوط به زنان بودند. به‌گفته لاهیجی، تا تیر ۱۳۹۳ کتاب جاناوبلادور بهرام بیضایی و ۴۴ عنوان کتاب دیگر این انتشارات در روند بررسی ممیزی وزارت ارشاد مجوز نگرفته‌اند. او سانسور در ایران را «سلیقه‌ای، غیرقانونی و غیرشفاف» عنوان کرد و گفت ممیزی‌های بی‌دلیل و بررسی‌های طولانی را یکی از عوامل مهم وضع بد نشر کتاب در ایران است؛ چرا که وضعیت نشر کلاً شفاف نیست و همه چیز در پستو و فراقانونی و خارج قاعده انجام می‌شود. تغییرات اعمال شده از سوی وزارت ارشاد، خواننده را نسبت به متن بی‌اعتماد می‌کند.

لاهیجی در این باره گفت «من با سی و چند سال سابقه می‌دانم چه کتابی را می‌توان منتشر کرد و کتابی را که برای انتشار به وزارت ارشاد می‌سپارم، از فیلتر خودم عبور کرده و تمام خطوط قرمز را در نظر گرفته‌ام. البته حرف من این معنی را نمی‌دهد که در کتاب نویسنده دیگر دست ببرم، اما اگر احساس کنم کتابی با مشکل روبرو است، به او می‌گویم کتاب شما مجوز نمی‌گیرد و تکلیف از همان اول روشن است و با آن وضعیت به وزارت ارشاد ارسال نمی‌شود.