تله شادمانی

نوشته‌ی زیر خلاصه‌ای از سوالاتی است که راس هریس در کتاب تله‌شادمانی به توضیح درباره‌ی تله شادمانی و معنای شادمانی پرداخته است. یعنی اگر بخواهم توضیحی مختصر درباره کتاب تله‌شادمانی بنویسم، ابتدا باید مشخص کنم که معنای تله شادمانی چیست؟

 چه چیزی باعث می‌شود که مسئله و موضوعِ تله شادمانی به وجود آید؟

برای درک موضوع شادمانی و فهم بهتر تله شادمانی، کافیست کمی عمیق‌تر شوم. با یک فرض شروع می‌کنم:

لحظه‌ای را تصور کنید که کم و بیش در یابید تمام باورهایتان در باره ی یافتن خوشبختی ،شادمانی، و معنای زندگی اشتباه و نادرست است. روزی که بفهمید باورهایی که درباره‌ی خوشبختی و شادمانی  داشته‌اید و در تلاش برای رسیدن به آن بوده‌اید ، چقدر به بدبخت شدن شما منجر شده‌است(تله شادمانی).

تصور کنید روزی دریابید تلاش های شما به منظور یافتن خوشبختی و شادمانی و یافتن معنای زندگی، در حقیقت به سدی برای رسیدن به آن تبدیل شده است. و چه می شود اگر تمامی کسانی که می شناسید ، از جمله تمامی روان‌شناسان، روان‌پزشکان و انجمن‌های خودیاری که ادعا می کنند پاسخ تمامی سوالات شما را می دانند نیز در جایگاهی مشابه شما قرار داشته باشند ؟

نمونه‌ای از تله شادمانی

سوالاتی که در کتاب تله شادمانی مطرح می‌شود، سوالاتی  است که اگر آن‌ها را به دقت بخوانید و کمی فکر کنید ، قطعاً برای مدت مدیدی ممکن است شما را درگیر خود کند.  نمونه‌ افرادی جامعه امروزی که درگیر تله شادمانی هستند، تعدادشان کم نیست. کسانی که این روزها می‌بینم در درون ماشین‌های چند صد میلیونی و میلیاردی نشسته‌اند و چهره هایی عبوس  دارند و از زمین و زمان گله می کنند. همان ماشین‌هایی که یک جوان آرزوی آن را دارد یک روز در پشت فرمان آن‌ها بنشیند و آن ماشین حکایت یک رویا را برای یک جوان دارد. خواه دست یافتنی و خواه دست نیافتنی.

اما این افراد صاحب ماشین خودشان نمی‌دانند که درگیر تله شادمانی هستند. چگونه می‌توان به این نکته(تله شادمانی) پی برد؟

کافیست پای درد و دل رانندهِ   آن ماشین  چند صد میلیونی بنشینیم. من موردهای زیادی را دیده‌ام و از نزدیک با آن‌ها گفت‌وگو داشته‌ام. تِمِ اصلی صحبت‌هایشان ”زندگی به جایِ  کسی دیگر” است. آرزو می‌کند که ای کاش یک پیکان وانت داشت و می‌توانست زن و بچه‌اش را پشت وانت سوار کند و با خیال راحت یک مسافرت برود یا حتی خنده‌دار است که از زبان آن فرد می‌شنویم که ای کاش وقتی شام می خوریم ، همه اعضای خانواده سر سفره باشند.(البته این سخن بیشتر برای افرادی که در کلان‌شهرها-مانند تهران- زندگی می‌کنند، مصداق واقعی دارد. در شهرستان‌ها کمتر این مورد مشاهده می‌شود.)

از نقطه نظر خودمان(نگاه بیرونی) ممکن است فکر کنیم که صاحب آن ماشین چند صد میلیونی ، صاحب فلان خانه میلیاردی ، صاحب فلان صنعت ، و…. ، هیچ مشکلی ندارد و اگر من جای آن فرد بودم ، شاد و خوشحال بودم و برایم نهایت خوشبختی بود اگر، یکی از آن ماشین ها یا آن خانه یا فلان صنعت میلیاردی را داشتم.

اما سوال اینجاست که چرا آن فرد خوشحال نیست؟

چرا آن فرد دچار تله شامانی است؟

اگر من جای آن فرد بودم و غرق در پول بودم اما، خوشحال نبودم ، چه می کردم؟

اصلاً مگر ممکن است که آدمی غرق در پول باشد و دغدغه مالی نداشته باشد و همزمان خوشحال هم نباشد؟

راس هریس، در کتاب تله شادمانی  به این گونه سوالات پاسخ می‌دهد و راهکارهایی را ارائه می‌دهد که کمتر دچار تله شامانی شویم و اگر گرفتار تله شادمانی شدیم، چگونه بتوانیم از تله شادمانی خارج شده و معنای واقعی شادمانی را درک کنیم.

معنای شادمانی چیست

در همان ابتدای کتاب تله شادمانی، راس هریس،  به تعریف  تله شادمانی و معنای شادمانی پرداخته است.  راس هریس ابتدا در مورد شادمانی این نکته را بیان می‌کند:

”شادمانی طنزی بزرگ به همراه دارد. این کلمه «شانس» یا بخت و اقبال را در ذهن تداعی می کند و بدین معناست که در نگاه مثبت، فرد قدر دان ظهور این موقعیت و حس تازه و حیر‌ت‌آور آن است. طنز ماجرا این است که مردم نه تنها آن را جستجو می‌کنند ، بلکه تلاش می‌کنند پس از به‌دست آوردن شادمانی، حفظش کنند و از تمامی احساسات ناخوشایند اجتناب کنند. متاسفانه همین تلاش کنترل‌گرایانه می‌تواند به زندگی بسته، خشک، ثابت و سهمگینی منتهی شود.”

خب تا اینجا شد جواب پرسشی که درباره آن راننده مطرح کردم.  حالا بیاید کمی آن را عمیق تر بررسی کنیم.

تعریف اول  شادمانی

در این کتاب ، راس هریس  برای مشخص کردن معنای شادمانی ، ابتدا با این سوال شروع می کند که ” شادمانی دقیقاً به چه معناست؟

در جواب به این پرسش ، بیان می دارد که کلمه شادمانی  دو معنای کاملاً متفاوت دارد. معمولاً این کلمه به یک احساس اشاره دارد : حس لذت بردن ، خوشحالی یا کامروا بودن. همگی ما از احساسات شاد خود لذت می بریم ، به همین دلیل در پی این احساس هستیم.

البته حس خشنودی نیز مانند دیگر احساسات ما ، دوام چندانی ندارد. مهم نیست چقدر سعی کرده باشیم آن را حفظ کنیم ، زیرا در هر لحظه امکان دارد از بین برود.اگر فقط در پی تجربه ی این احساس باشیم ، اساساً زندگی راضی کننده -ای نخواهیم داشت. در حقیقت هر چه بیش تر در پی احساسات خوشایند باشیم ، بیش تر و بیش تر از اضطراب و افسردگی رنج خواهیم برد.