سرشار، هما

هما سرشار، روزنامه‌نگار، کنشگر فرهنگی و اجتماعی، نویسنده و ویراستار چندین عنوان کتاب، و تهیه‌کننده و مجری برنامه‌های متعدد رادیویی و تلویزیونی زادهٔ سال ۱۳۲۵ (۱۹۴۶م) در شیراز، دانش‌آموختهٔ دبیرستان رازی (مقطع‌ دیپلم)، ادبیات فرانسه در دانشگاه تهران (مقطع کارشناسی)، مدیریت ارتباطات در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی USC (مقطع کارشناسی ارشد) و دارای دکترای افتخاری در رشتهٔ روزنامه‌نگاری از دانشگاه جهانی آمریکا American World University)) است.
سرشار کار مطبوعاتی را در سن ۱۸ سالگی (۱۳۴۳)، با عضویت در هیأت تحریریهٔ هفته‌نامهٔ تازه‌تأسیس «زن روز» آغاز کرد. در سال ۱۳۴۹ به مؤسسهٔ کیهان پیوست و تا سال ۱۳۵۷، در جایگاه خبرنگار و مقاله‌نویس، همکار روزنامهٔ «کیهان» باقی ماند. هما سرشار دوران همکاری‌اش با مجید دوامی، بنیادگذار و سردبیر «زن روز»، را از بازه‌های زمانی اثرگذار بر شکل‌گیری حرفهٔ روزنامه‌نگاری خود می‌داند.

از میان تلاش‌ها و دستاوردهای دیگر او در آن سال‌ها می‌توان از دو پروژهٔ پژوهشی «بررسی‌ نتايج‌ طرح‌ تنظيم‌ خانواده‌ در خانواده‌های‌ كم ‌درآمد»، برای‌ سازمان‌ زنان‌ و مجلهٔ «زن روز»(۱۳۴۸) و «زنان‌ ايرانی‌ در بازار كار»، برای روزنامهٔ «کیهان» (۱۳۵۴)؛ دریافت مدال‌ طلا برای دفاع‌ از حقوق‌ زنان‌ از سوی‌ سازمان‌ زنان‌ ايران (۱۳۴۸)، جايزهٔ بهترين گزارش و‌ پوشش‌ خبری‌‌ از مراسم‌ دو هزار و پانصدمين‌ سال‌ بنیان‌گذاری شاهنشاهی ايران، از سوی مجلهٔ «زن روز»(۱۳۵۰) و نیز دریافت بورس‌ تحصيلی و جايزهٔ نقدی‌‌ دانشجوی‌ ممتاز از سوی دانشگاه‌ تهران‌ (۱۳۵۰-۵۱)‌ یاد کرد.

سال‌های میانی دههٔ پنجاه خورشیدی آغاز حضور هما سرشار در رسانه‌های دیداری است. تلویزیون ملی ایران پذیرای نخستین برنامهٔ تلویزیونی او با عنوان «چهار دیواری» بود (۱۳۵۱). این برنامه با پرداختن به مسائل زنان و خانواده، توانایی هما سرشار را در جایگاه تهیه کننده، کارگردان و مجری یک برنامهٔ تلویزیونی نشان داد.

سرشار در دسامبر‌ ۱۹۷۸م، کمی پیش از وقوع انقلاب‌ اسلامی‌ همراه‌ همسر و دو فرزندش‌ به‌ آمريكا آمد و تلاش‌های مطبوعاتی خود را با تمرکز بر سه گسترهٔ حقوق‌ بشر، مسائل‌ زنان‌ و اقليت‌ها در این سو ادامه داد. سردبيری‌ ماهنامهٔ «شوفار»، نشريه‌ٔ فدراسيون‌ يهوديان‌ ايرانی (۱۹۸۱ تا ۱۹۸۳ م)‌؛ همکاری با رادیو امید و رادیو تلویزیون امید ایران در لُس‌آنجلس در جایگاه نويسنده‌، تهيه‌كننده و مجری (‌۱۹۸۲ تا ۱۹۹۰م)؛ برگزاری‌ و مدیریت سمينارها و گردهمايی‌های‌ گوناگون‌؛ ايراد سخنرانی‌ و شركت‌ در كنفرانس‌های‌ خبری‌ در آمريكا و اروپا، در کنار فعالیت‌های مطبوعاتی در جایگاه يك‌ روزنامه‌نگار آزادنویس(Freelance Journalist) ‌ در نشريات‌، راديو و تلويزيون‌های‌ مختلف‌ فارسی‌زبان گوناگون‌ خارج‌ از ایران، از جمله تلاش‌های مدوام او در این راستا بوده است.
هما سرشار همچنین پیشینهٔ پنج سال همکاری با دادگاه‌های‌ عالی‌ مهاجرت‌، فدرال‌ و ادارهٔ مبارزه‌ با مواد مخدر را به عنوان مترجم در کارنامهٔ حرفه‌ای خود دارد.
«در کوچه پس‌کوچه‌های غربت» (نشر شرکت کتاب ۱۹۹۳م)، نخستین کتاب هما سرشار، برکشیده از دل‌نگرانی‌ها، امیدها، و تلاش‌های سال‌های نخست مهاجرت، و نخستین خاطره‌نویسی مکتوب به زبان فارسی است که در بیرون از جغرافیای ایران، توسط یک نویسندهٔ زن نوشته شد و دشواری‌ها و چالش‌های بازسازی زندگی‌ فردی و خانوادگی را دور از وطن، همراه با تلاش‌های نسل اول مهاجر برای ساختن بافتار جامعه‌ای ایرانی در کشوری خارج از کشور، در دو مجلد ثبت نمود. این اثر چند سال بعد به صورت کتاب گویا، توسط شرکت انتشارات کتاب گویای لُس‌آنجلس تهیه و منتشر شد.

سرشار در سال‌ ۱۹۸۹م به هیأت مدیرهٔ‌ سازمان نوپای بنياد پژوهش‌های زنان‌ ايران‌ پيوست‌ و تا سال‌ ۱۹۹۶م هر ساله‌ با برگزاری‌ يك‌ سمينار بين‌المللی‌ به‌ فعاليت‌های‌ خود در زمينهٔ مسائل‌ زنان‌ ايران‌ در اين‌ سازمان‌ ادامه‌ داد و پنج شماره از نشریهٔ سالانهٔ پروهشی این بنیاد را نیز سردبیری کرد.

در سال ۱۹۹۳م سرشار به مشاورت سازمان دیده‌بانی حقوق بشر برگزیده شد و از این امکان برای معرفی شخصیت‌های بسیاری برای اخذ بودجهٔ اعتباری هلمن/همت Hellman/Hammett Grants)) بهره برد.
هما سرشار در سال ۱۹۹۵م مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایرانی را در لُس‌آنجلس بنیاد گذارد و در یک بازهٔ زمانی ده ساله ۱۶۰۰ سند و تصویر تاریخی همراه با مصاحبه‌هایی مبسوط از ۱۲۵ شخصیت از جمله بزرگان و رهبران جامعهٔ یهودیان ایرانی را گردآوری کرد. دستاورد این مرکز در دوران مدیریت سرشار علاوه بر ایجاد یکی از بزرگ‌ترین آرشیوهای خاطرات یهودیان ایرانی در جهان، برپایی پنج کنفرانس بین‌المللی، انتشار اسناد و خاطرات در پنج مجلد و تولید هشت مستند برای بازخوانی ۲۵ قرن تاریخ یهودیان ایرانی است.

هما سرشار در سال ۲۰۰۶م کلیهٔ اسناد گردآوری شده در مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایرانی را به کتابخانهٔ کنگرهٔ آمریکا، دانشگاه تل‌آویو در اسرائیل و دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در لُس‌آنجلس (UCLA) اهدا کرد.

وی در سال ۲۰۰۶م هم‌زمان با به ‌انجام رسیدن فعالیت مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایرانی، مرکز غیر انتفاعی بنیاد هنر (Honar Foundation) را با انگیزهٔ همراهی و پشتیبانی از هنرمندان ایرانی و ایرانی/آمریکایی مهاجر بنیاد گذارد. این مرکز با بهره‌گیری از پشتوانهٔ ۵۷ سالهٔ سرشار در دوستی و هم‌نشینی با کوشندگان ادبی و هنری، زمینهٔ برپایی جلسات فرهنگی متعددی را، در هیأت سخنرانی، امضای کتاب، برپایی نمایشگاه‌های هنری و اجرای نمایش‌ روی صحنه در بیرون از جغرافیای ایران فراهم آورد. حضور جمعی از اثرگذارترین هنرمندان معاصر مانند شهره آغداشلو (بازیگر)، جلالی سوسن آبادی (استاد مینیاتور)، نادر نادرپور (شاعر)، مهشید امیرشاهی (رمان نویس)، شهرنوش پارسی‌پور (رمان نویس)، منیرو روانی‌پور (رمان نویس)، سیمین بهبهانی (شاعر)، شاهرخ مشکین‌قلم (طراح رقص و رقصنده)، صدرالدین الهی (روزنامه‌نگار)، هادی خرسندی (طنزپرداز)، و فریدون مشیری (شاعر) در این برنامه‌ها نشانی از اعتبار شخصیت حرفه‌ای و ارزش تلاش‌های فرهنگی هما سرشار در تمام این سال‌هاست.
سرشار همچنین از سه دهه پیش یکی از اعضای شورای هنر خاورمیانه در موزهٔ هنرهای معاصر لُس‌آنجلس ((LACMA بوده و از این موقعیت برای معرفی آثار هنرمندان معاصر ایرانی به جهان و اهدای آثار آنان به موزه بهره برده است.
از دیگر دستاوردهای فرهنگی سرشار تهیهٔ فیلم‌های‌ مستند دربارهٔ شخصیت‌های مهاجر هنری و ادبی و کوشندگان اجتماعی تاریخ هم‌روزگار ماست. این مجموعه‌ با عنوان فراگیر ‌«دمی‌ با…» پی‌رنگی از زندگی شخصی و حرفه‌ای نادر نادرپور،‌ مهشيد اميرشاهی‌، ناصر اويسی‌، ثمين‌ باغچه‌بان‌، سيمين‌ بهبهانی‌، سليمان‌ حئيم‌، يونا دردشتی‌، ايران‌ درّودی‌، منيرو روانی‌پور، جلالی‌ سوسن‌آبادی‌، فرنگيس‌ كيخسرو ، شاهرخ‌ يگانگی‌، ملك‌ نفيسی‌، مرتضی‌خان‌ نی‌داوود، مشفق ‌همدانی‌، برسابه‌ هوسپيان، ربای یدیدیا شوفط، حبیب لوی،‌ موشه کتساو،‌ جمشید کشفی،‌ شعبان جعفری، صدرالدین الهی،‌ مهین عمید و بسیارانی دیگر را در خود ثبت کرده است. مجموعهٔ «دمی با…» هم اکنون در کتابخانهٔ مجلس آمریکا نگهداری می‌شود.

این فعالیت‌ها همراه پروژه‌های پژوهشی متعدد مانند سه پروژهٔ ارتباطی «انسان‌ در رويارويی‌ با ماشين‌های‌ اتوماتيك‌» برای‌ بانك‌‌ امريكا ((Bank of America، «آموزشگاه‌های‌ بزرگسالان‌» برای‌ مدارس‌ ناحیهٔ لُس‌آنجلس (LA School District) و «كيبل‌ و ارتباطات‌» برای اچ‌بی‌او (HBO)؛ «ارزيابی هنجار كودكان‌ در مقابل‌ برنامه‌های‌ تلويزيونی‌» برای‌ ان‌بی‌سی‌ ((NBC (۱۹۸۱م)؛ «برنامه‌‌ريزی‌ تبليغاتی‌» برای‌ كشتی‌ كويين‌ مری‌ (Queen Mary) (۱۹۸۰م) و «ايرانيان‌ مهاجر: ده‌ سال‌ پس‌ از انقلاب‌» برای‌ راديو اميد (۱۹۸۹م)
هما سرشار را در جایگاه یک کوشندهٔ فرهنگی اجتماعی به دریافت جوایز باارزش متعدد نائل کرد. برگزیده‌ای از این جوایز: جايزهٔ سپاس‌ به‌ عنوان‌ روزنامه‌نگار برگزيده‌ (۱۹۹۴م، لُس‌آنجلس)، جايزهٔ دوستی‌ رسانه‌های‌ ايران‌ و آمريكا (۱۹۹۶م)، جايزهٔ روزنامه‌نگاری دانشنامهٔ ايرانیکا (۲۰۰۳م)، جايزهٔ يک عمر کوشش بنی‌بريت (۲۰۰۵م)، جايزهٔ انسان‌دوستی انجمن والدين ايرانی/آمريکايی (۲۰۰۷م)، مدال الیس آیلند (۲۰۱۳م)، جايزهٔ میراث آمریکایی شورای مهاجرت آمریکا (۲۰۱۶م) و سیزدهمین جایزهُ بیتا برای هنرهای ایرانی از سوی مرکز مطالعات ایرانی دانشگاه استنفورد هستند.

هما سرشار همزمان و در امتداد تلاش‌‌های فرهنگی اجتماعی خود، نویسنده، تهیه‌کننده و میزبان دو برنامهٔ رادیویی خانهٔ دوست (۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹م) و صبحانه با هما سرشار (۲۰۱۳ تا ۲۰۲۱م) در ایستگاه رادیویی KIRN 670AMبود.

تمرکز حرفه‌ای سرشار، پس از آخرین قسمت برنامهٔ رادیویی «صبحانه با هما سرشار» در نوروز ۱۴۰۰ (۲۰۲۱م)، بر گردآوری و تنظیم آرشیو نوشته‌های مطبوعاتی سال‌های بسیارش، و تدوین آن‌ها در دو مجلد «روایت ماندگاری»، در ادامهٔ «در کوچه پس‌کوچه‌های غربت» بوده است.

اهدای کتابخانهٔ شخصی سرشار به مرکز مطالعات ایرانی دانشگاه ارواینThe Samuel Jordan Center for Persian Studies and Culture) )، در سال ۲۰۱۴م، به تأسیس کتابخانهٔ مرکز ایرانیان این دانشگاه با نام هما سرشار، در جایگاه اهداکننده انجامید.

سرشار در سال ۲۰۱۸م آرشیو کامل کارهای مطبوعاتی‌اش را به مرکز مطالعات ایرانی دانشگاه استنفورد

(The Hamid and Christina Moghadam Program in Iranian Studies at Stanford University) تقدیم کرد و در دسامبر ۲۰۲۱م با اهدای ۵۰ هزار دلار به این مرکز، برای یک پروژهٔ پژوهشی دانشگاهی دربارهٔ چهار دهه حضور ایرانیان در برون مرز، امکان مطالعهٔ بیشتر در این زمینه را به موازات استفاده از آرشیو غنی مطبوعاتی‌اش فراهم آورد.

از هما سرشار کتاب‌های منتشرشدهٔ زیر در دسترس است:
دفتر نوروز (دو مجلد، ۱۹۸۸ و ۱۹۸۹م، لُس‌آنجلس) در كوچه‌ پس‌‌كوچه‌‌های‌ غربت (دو مجلد، ۱۹۹۳م، لُس‌آنجلس)،‌ پژوهش‌ها و هنرها (ويراستار، ۱۹۹۳م، لُس‌آنجلس‌)، چهرهٔ زن‌ در فرهنگ‌ ايرانی ‌(ويراستار، ۱۹۹۳م، لُس‌آنجلس)‌، زن‌ و خانواده‌ در ايران‌ و در مهاجرت ‌(ويراستار، ۱۹۹۴م، لُس‌آنجلس)، زن‌ و سياست‌ در ايران‌ معاصر (ويراستار، ۱۹۹۵م، لُس‌آنجلس‌)، زن‌، اسلام‌ و جنسيت‌ (ويراستار، ۱۹۹۶م، لُس‌آنجلس‌)، يهوديان‌ در تاريخ‌ معاصر ايران ‌(چهار مجلد، ویراستار، ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۰م) و شعبان‌ جعفری ‌(۲۰۰۲م، لُس‌آنجلس) که در سال ۲۰۰۳م پرفروش‌ترین کتاب فارسی در ایران و برون مرز شد، روایت ماندگاری (دو مجلد، ۲۰۲۲م، لُس‌آنجلس).

هما سرشار در سال ۱۳۴۵ خورشیدی با مهندس نجات سرشار ازدواج کرد. حاصل این پیوند دو فرزند پسر به نام‌های سپهر سرشار (دارای دکترای شیمی از دانشگاه هاروارد در بوستون) و هومن سرشار (دارای دکترای ادبیات تطبیقی از دانشگاه کلمبیا در نیویورک) است.

(برگرفته از سایت نویسنده)