.زن و عشق در دنیای صادق هدایت <> Zan va Eshgh dar Donyaye Sadegh Hedayat

زن و عشق در دنیای صادق هدایت

کتاب زن و عشق در دنیای صادق هدایت اثر محمود کیانوش به تحلیل رمان بوف کور از صادق هدایت می‌پردازد. بوف کور مشهورترین اثر صادق هدایت نویسنده معاصر ایرانی، رمانی کوتاه و از شاهکارهای ادبیات سده‌ی ۲۰ است. این رمان به سبک فراواقع نوشته شده و تک‌گویی یک راوی است که دچار توهم و پندارهای روانی است. این کتاب تاکنون از فارسی به چندین زبان از جمله انگلیسی و فرانسه ترجمه شده‌است.

درباره ی صادق هدایت بسیار خوانده و شنیده ایم. تحلیل گران نیز هر یک زوایای مختلف داستانهای او را تحلیل کرده اند. اما از آنجا که هدایت جزء نویسندگان ماندگار تاریخ ادبیات ایران و جهان است، همچنان گوشه های تازه ای در داستانهایش یافت می شود که باز هم نیاز به یک بازنگری و تحلیلی دیگر دارد. این مهم را بدون آنکه شباهتی به تفسیرها و توجیهاتی که تا کنون در مورد هدایت شده، داشته باشد، محمود کیانوش شاعر، نویسنده و پژوهشگر به عهده گرفته است. کیانوش در کتابی با عنوان زن و عشق در دنیای هدایت به بررسی زن در نوشته ها و نانوشته های می پردازد. کیانوش می گوید: در زندگی هر مردی چهار زن وجود دارد. مادر، خواهر، همسر و دختر. هدایت در داستانهایش بزرگترین جای خالی را به مادر داده است. در بوف کور می نویسد: عمویم پیرمردی بود قوزکرده، عبای زرد پاره اش روی دوشش بود، پلکهای ناسور سرخ و شکری داشت. یک شباهت دور مضحک با من داشت. مثل اینکه عکس من روی آینه دق افتاده باشد. من همیشه شکل پدرم را پیش خودم همین جور تصور می کردم. هدایت در واقع در این نانوشته پدر را غصب کننده ی مادر می داند. فضای داستانها از حضور مادر در مقام «صاحب بهشت کودکی انسان» خالی است و در این جای خالی است که مردهای کودک مانده ی طبقه ی مرفه یا اشراف با عقده هایشان سرگردانند و خودکشی یا معشوق کشی و یا هردوکشی می کنند. نکته ی جالبی که دیگران هم به آن اشاراتی کرده اند و شایعاتی نیز در کنار آن ساخته اند، وجود زن به عنوان معشوق در زندگی واقعی و در داستانهای هدایت است. کیانوش می گوید، از نظر هدایت زن با زیبایی اش وقتی پرستیدنی است که دست نیافتنی باشد. چنانکه معشوقه در غزل کلاسیک دست نیافتنی است. بنابراین عشق در رمانهای او «عشق غزلی» است. مولوی می گوید: گفتید یافت می نشود، جسته ایم ما / گفت آنکه یافت می نشود، آنم آرزوست. یعنی آنچه دست یافتنی است خواستنی نیست. داش آکل یکی دیگر از این نمونه هاست. جوانمرد وکیل و وصی حاجی، عاشق دختری در پشت پرده با دو چشم سیاه گیرا می شود و سرانجام بر سر آن دو چشم سیاه جان می بازد. اما به دختر دست نمی یابد. آه از آن نرگس جادو که چه بازی انگیخت / وای از آن مست که با مردم هشیار چه کرد! زن اثیری و لکاته در بوف کور نیز حکایت از همان خواستنی های دست نیافتنی دارد.