امیرکبیر

انتشارات امیرکبیر نام یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین مؤسسه‌های انتشاراتیِ ایران است که عبدالرحیم جعفری در سال ۱۳۲۸ آن را تأسیس کرد. گروه انتشاراتی امیرکبیر، بزرگ‌ترین واحد انتشاراتی خصوصی در ایران بود. در سال ۱۳۵۸ در جریان مصادره‌های ابتدای انقلاب، به حکم دادگاه انقلاب اسلامی، انتشارات امیرکبیر مصادره شد و سازمان تبلیغات اسلامی مدیریت مؤسسه انتشارات امیرکبیر را به عهده گرفت.
از جمله فعالیت‌های این مؤسسه می‌توان به انتشار فرهنگ فارسی ۶جلدی معین، دائرةالمعارف مصاحب و فرهنگ انگلیسی و فارسی آریان‌پور اشاره کرد.

تاسیس و تبدیل به بزرگترین بنگاه انتشاراتی خاورمیانه

این انتشارات کار خود را در ۱۲ آبان سال ۱۳۲۸ با خرید سرقفلی اولین فروشگاه خود در خیابان ناصرخسرو تهران آغاز کرد. اولین اثر منتشرشده جزوه‌ای با نام «نماز» بود که با نظر حاج میرزا خلیل کمره‌ای تهیه شده‌بود. در دهۀ پنجاه، بر اساس حجم تولیدات که بالغ بر ۲۸۰۰ عنوان بود، امیر کبیر به بزرگترین بنگاه انتشاراتی خاورمیانه تبدیل شد. به علاوه، کیفیت و تنوع تولیدات این انتشاراتی هم اعتبار و منزلتی خاص برای آن تدارک دیده بود. گردآوردن مترجمان و نویسندگان و پژوهشگران شاخص از یک سو، و در دیگر سو شکل دهی و تعریف ساختاری علمی برای کار نشر که منظومه‌ای از ویراستاران حرفه‌ای، تا چاپخانه و کتابفروشی و توزیع و بقیه مراحل نشر در آن انجام بگیرد، از دیگر ابداعاتی بود که در امیرکبیر بنا گذاشته شد و این انتشارات را به عنوان یکی از تاثیرگذار‌ترین ناشران تاریخ نشر ایران معرفی شد.

انقلاب اسلامی و تصرف توسط سازمان تبلیغات اسلامی

مدیریت و مالکیت مؤسسه در زمان انقلاب سال ۱۳۵۷ در دست عبدالرحیم جعفری بود. پس از انقلاب، در سال ۱۳۵۸، جعفری به دلیل مرگ اسماعیل رائین در دفتر انتشارات مدتی را در زندان گذراند و پس از این زمان، وی بر اساس ادعای همکاری‌ با حکومت پهلوی در دادگاه انقلاب، مؤسسه را به سازمان تبلیغات اسلامی واگذار کرد. عبدالرحیم جعفری در جلد سوم از خاطرات خود، “در جستجوی صبح”، درباره‌ دادگاهی که برگزار شد چنین نوشته است: “جنتی و محمدی گیلانی وارد اتاق شدند و گیلانی با لگد بر سر و صورتم می‌زد تا انتشارات امیركبیر را به تشكیلات جنتی هدیه كنم و من به‌خاطر حفظ جانم چنین كردم! از این رو انتشارات امیرکبیر و برخی دیگر از اموال جعفری مصادره شدند. پس از فروکش کردن جو انقلابی آن سال‌ها عبدالرحیم جعفری تلاش‌های خود را در داخل ایران برای بازپس گیری امیرکبیر و دیگر دارایی‌های مصادره شده‌اش را آغاز کرد ولی با وجود صدور مکرر رای اعاده اموال در دادگاه‌های مختلف، او سرانجام موفق به پس گرفتن امیرکبیر نشد.

تا پیش از این واگذاری، انتشارات بیش از ۲۰۰۰ عنوان کتاب چاپ کرده‌بود که در کنار کتاب‌های مؤسسه‌هایی که امتیاز آنها را خریداری کرده‌بود این تعداد به ۲۸۰۰ هم می‌رسید. پس از انقلاب، فعالیت انتشارات کاهش یافت و تا حدود ۱۵ سال بسیاری از عناوین قبلی هم چاپ نمی‌شدند تا اینکه با گذشت زمان کسب تجربه‌های بیشتر و با تغییر مدیریت انتشارات، برخی آثار مهم مجدداً به چاپ رسیدند و انتشارات رونق دوباره‌ای گرفت.

(برگرفته از سایت ویکی پدیا)