Tigh bar jan

تیغ بر جان، در آمدی بر جامعه شناسی تاریخی فقه شیعه و ولایت فقیه

«تیغ بر جان»، عنوان کتابی است از آرش شادان، که به جامعه شناسی تاریخی فقه شیعه و ولایت فقیه می­پردازد.

این کتاب که به تازگی توسط نشر «باران» منتشر شده، در سه بخش تحت عناوین «حضور تاریخی فقه شیعه در ایران»، «ولایت فقها و تحولات ایران معاصر» و «تضادهای نظریه ولایت فقیه» تدوین شده است.

نویسنده در مقدمه کتاب نوشته است: « نظریه‌ی ولایت فقیه در سال 1347 توسط آیت‌الله خمینی در نجف مطرح شد. بر طبق این نظریه، در زمان غیبت امام معصوم، علما تکلیف شرعی دارند که حکومت را در دست گیرند تا بتوانند امور مسلمانان را بر طبق موازین شرعی حل و فصل کنند.

وی تاکید کرده است که به عقیده پیروان این نظریه: `بدون تأسیس یک دستگاه عظیم و پهناور اجرا و اداره، نمی‌توان به وظیفه‌ی اجرای احکام الهی عمل کرد.`

شادان با استناد به کتاب ولایت فقیه آیت­الله خمینی و نقل پاره­ای از نظریات آن، توضیح داده است: «علما، تکلیف فوق را به دلیل زیر دارند: `قیم ملت با قیم صغار از لحاظ وظیفه، هیچ فرقی ندارد. مثل این است که امام (ع) کسی را برای حضانت، حکومت، یا منصبی از مناصب تعیین کند، دراین موارد معقول نیست که رسول اکرم (ص) و امام (ع) با فقیه فرق داشته باشد.`

این پژوهشگر ادامه داده است: «این نظریه، حوزه‌های علمیه و نیز بسیاری از روشنفکران مذهبی و اندیشمندان مسلمان را به خود جذب کرد و در شرایط مناسب داخلی و بین‌المللی توانست جنبش قدرتمند انقلاب اسلامی ‌ایران را باعث شود که به برقراری حکومت جمهوری اسلامی ایران در سال 1357 انجامید. اکنون 25 سال از حاکمیت جمهوری اسلامی ‌بر اساس نظریه‌ی ولایت فقیه می‌گذرد. دراین مدت میزان کارایی این نظریه در سروسامان دادن به حکومت و نظام اجتماعی ایران، برای عموم مردم تجربه شده است. کیست که تأثیر این نظریه را در حکومت جمهوری اسلامی در هر ساعت و هر روز بر کار و زندگی خوداحساس نکرده باشد؟ چه آن امواج عظیم انسانهای شیفته که برای استقرار و حاکمیت این نظریه به خیابانها آمدند، چه آن گروههایی که از برکت وابسته کردن خود به این نظریه به اهرم‌های قدرت دست یافتند، چه آن اقشاری که قدرت اجتماعی از دستشان خارج شد و چه همه‌ی امیدواران به لحظه‌های بهتر و امن‌تر زیر سایه‌ی این نظریه.»

کتاب «تیغ بر جان» به بررسی این نظریه در پهنه­ی عمل و تاثیر گذاری آن بر زندگی آحاد مردم در تاریخ اجتماعی ایران پرداخته است و می­کوشد جایگاه آنان را در جامعه­ی ایران در طول تاریخ ار زمان سلطه اعراب به این سو نشان دهد.